Ukuvinjelwa kweLaptop: Kungani?

Ukuvinjelwa kwama-electronics ezindizeni eziya e-US nase-UK ezisuka ezikhumulweni zezindiza eNyakatho Afrika naseMpumalanga Ephakathi kwaba umphumela wolwazi olwathathwa ngesikhathi i-US igasela i-Al Qaeda eYemen ngoJanuwari.

Kungani bevinjelwa? Ngoba nje amakhompyutha aphathwayo nezinye izinto ezifanayo sezivele zisetshenziswa amaphekula ukuphatha iziqhumane eziqhunyiswe ukuze zehlise izindiza… ubuhlakani bakamuva buphakamisa ukuthi kuningi okusendleleni.

Amaphekula aziwa ngokuthi "azimisele kakhulu" ukwehlisa indiza eya e-US phakathi nendiza nokulahlekelwa okukhulu kwezimpilo. Ukunakwa kwabezindaba okulandelayo kuzolingana nokuhlasela kwe-NY ka-2001 ngo-9/11 kwabulala izinkulungwane futhi kwawisa i-WTC Twin Towers.

Ngesikhathi sokuhlasela kwangoSepthemba 11, 2001 kwabulawa abantu abangu-2,996 kwathi abanye abangaphezu kuka-6,000 balimala. Ababulewe bahlanganisa abangu-265 ezindizeni ezine, abangu-2,606 eWorld Trade Center nabangu-125 ePentagon. Abafaki amaphekula angu-19.

Uhulumeni wase-UK umemezele ukuvalwa okugcwele kwekhabethe kumalaptop namathebulethi ezindizeni ezingenayo ezivela emazweni ayisithupha, kulandela isinyathelo esifanayo se-US.

Amakhompyutha aphathekayo nemishini ye-elekthronikhi emikhulu kune-smart phone ivinjelwe ekuthwaleni imithwalo eza e-USA nase-UK ivela ezikhumulweni zezindiza eTurkey, Lebanon, Jordan, Egypt, Tunisia naseSaudi Arabia.

Izinkampani zezindiza eziyisithupha zase-UK - iBritish Airways, EasyJet, Jet2, Monarch, Thomas Cook, neThomson - kanye nabathwali bangaphandle abayisishiyagalombili bayathinteka.

Okhulumela uHulumeni wase-UK uthe: “Siyaqaphela ukuthi sibhekene nosongo oluvela njalo lobuphekula futhi kufanele siphendule ngokufanele ukuze siqinisekise ukuvikelwa komphakathi kulabo abangasenzakalisa.

“Ukubuyekezwa esikwenzayo ezindleleni zethu zokuphepha kuyingxenye ebalulekile yaleyo nqubo. Izinqumo zokwenza izinguquko ohlelweni lwethu lwezokuphepha zezindiza azithathwa kalula. Ngeke singabaze ukuthatha isinyathelo ukuze sigcine ukuphepha komphakathi ohambayo futhi sizosebenzisana kakhulu nozakwethu bamazwe ngamazwe ukuze sinciphise noma yikuphi ukuphazamiseka okungase kubangele lezi zinyathelo ezintsha.”

Yiziphi izikhumulo zezindiza ezithintwa imithetho emisha yokuhamba ngendiza yase-UK?

Kubahambi abaya e-UK, kuthinta amazwe ayisithupha avela:

igalikuni
Lebanon
Jordan
Egypt
Tunisia
I-Saudi Arabia

Yiziphi izikhumulo zezindiza ezithintwa imithetho emisha yokuhamba ngendiza yase-US?

Imithetho emisha ithinta izikhumulo zezindiza eziyi-10 emazweni ayisishiyagalombili, uma undizela e-US

•Queen Alia International, Amman, Jordan
•Cairo International Airport, Egypt
•Ataturk Airport, Istanbul, Turkey
•King Abdulaziz International, Jeddah, Saudi Arabia
•King Khalid International, Riyadh, Saudi Arabia
•Kuwait International Airport
•Mohammed V International, Casablanca, Morocco
•Hamad International, Doha, Qatar
•I-Dubai International, United Arab Emirates
•Abu Dhabi International, United Arab Emirates

Ngenyanga edlule, umgibeli (osolwa ngokuba yidelakufa) waqhunyiswa endizeni ngemuva kokuqhuma kwebhomu esigamekweni okubonakala saba namaphutha endizeni lapho isuka eSomalia.

Njengoba indiza yayingafikanga endaweni ephakeme, umshayeli wakwazi ukubuyisela indiza eMogadishu futhi wahlenga abagibeli ababesele.

Umphakathi wezobunhloli kucatshangwa ukuthi le divayisi eyinkimbinkimbi yayiwukuhlola ukusetshenziswa eYurophu nase-United States.

Ngokwemithombo yezindaba isiqhumane esakhelwe kukhompuyutha ephathekayo saqhunyiswa endizeni yaseSomalia. Ishushumbiswe ngomshini we-X-ray ngabasebenzi basesikhumulweni sezindiza eMogadishu. Kamuva lokhu kwanikezwa idelakufa ukuthi lithathe iDaallo Airlines Flight 159 eya e-Djibouti.

Lo mshini wabhoboza imbobo esikhumbeni sendiza ye-Daallo Airlines ngoFebhuwari 2 kodwa ayizange yehlise indiza, ngoba yaqhuma imizuzu engu-20 indiza, ngaphambi kokuba ifike endaweni ephakeme kakhulu. Indiza ibambezeleke ngehora elilodwa futhi lokhu kungenzeka kusindise wonke umuntu ogibele. Ukuthi idizayini yacushwa mathupha noma yangasebenzi kahle akwaziwa okwamanje.

Umsolwa obeqhunyiswa ngebhomu uqhunyiswe endizeni, isidumbu sakhe satholwa phansi ngaseMogadishu. Indiza yabuyela esikhumulweni sezindiza. Kulimale abantu ababili abebesesikebheni.

Ibhomu layazi kahle ukuthi izohlala kuphi nokuthi ilubeke kanjani umshini ukuze kwandiswe umonakalo. Uma kubhekwa indawo, ukuqhuma bekuyobangela ukuqhuma kwesibili okuyinhlekelele ethangini likaphethiloli ukube indiza ibifike endaweni lapho ihambe khona.

Ukuvinjelwa kwama-electronics agibela izindiza eziya e-US ezikhumulweni zezindiza eNyakatho Afrika naseMpumalanga Ephakathi kwaba umphumela wolwazi olushaqwe ngesikhathi i-US ihlasela i-Al Qaeda eYemen ngoJanuwari.

Ulwazi oluvela kulokhu kuhlasela lukhombisa impumelelo ye-Al Qaeda yokuthuthukisa amabhomu ahlangene, amabhethri angena ngaphakathi kwamakhompyutha aphathekayo noma ezinye izinto okukholakala ukuthi ziqine ngokwanele ukuwisa indiza.

Amabhomu ebhethri azodinga ukuthi acushwe ngumuntu ozibulele, yingakho ukuvinjelwa kwe-electronics kungowekhabethe lendiza elingahloliwe umthwalo.

UMnyango Wezokuphepha Kwasekhaya wase-US uveze esidlangalaleni ukuhlaselwa kwezindiza ezimbili eminyakeni emibili edlule:

•Ukwehliswa kwendiza yaseRussia phezu kweSinayi yaseGibhithe ngo-Okthoba 2015

•Umzamo ongaphumelelanga eSomalia ngendiza yabagibeli eyayisuka eMogadishu

Ukuhlasela eSomalia kwenzeke ezinyangeni ezimbalwa ngemuva kokuthi umakhenikha wase-EgyptAir kusolakala ukuthi usize ukushushumbisa ibhomu kuMetrojet Flight 9268 esikhumulweni sezindiza iSharm el-Sheikh, kwashona abangu-224.